Từ khóa
Ozon
Cây hồi quy tăng cương
Yếu tố khí tượng
Biến thiên tạm thời
Gói loại trừ yếu tố khí tượng O3
Boosted Regression Trees
meteorological factors
temporal variation
de-weather package
Cây hồi quy tăng cương
Yếu tố khí tượng
Biến thiên tạm thời
Gói loại trừ yếu tố khí tượng O3
Boosted Regression Trees
meteorological factors
temporal variation
de-weather package
Cách trích dẫn
1.
Ly BT, Vo LH, Cao MH, Nguyen VL. Đánh giá xu thế biến thiên nồng độ ôzôn và các yếu tố ảnh hưởng chính tại một trạm quan trắc ở Hà Nội, Việt Nam giai đoạn 2018–2020. hueuni-jns [Internet]. 8 Tháng Mười 2025 [cited 11 Tháng Mười 2025];134(1S-1):107-16. Available at: http://222.255.146.83/index.php/hujos-ns/article/view/7892
Tóm tắt
Ôzôn (O₃) là một vấn đề ô nhiễm không khí tại Hà Nội, thể hiện tình trạng khói quang hóa và tiềm ẩn rủi ro đối với sức khỏe. Hiện nay, vấn đề ôzôn vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Nghiên cứu này nhằm đánh giá xu hướng biến đổi theo thời gian của nồng độ ôzôn trong giai đoạn từ năm 2018 đến 2020 tại một trạm quan trắc ở Hà Nội, đồng thời phân tích mối quan hệ giữa ôzôn với các chất tiền chất và các yếu tố khí tượng. Mô hình Hồi quy tuyến tính bội (MLR) và Cây hồi quy tăng cường (BRT) được áp dụng để phân tích và định lượng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khí tượng và các chất tiền chất đến nồng độ ôzôn. Gói công cụ “de-weather” được sử dụng để ước tính nồng độ ôzôn sau khi loại bỏ ảnh hưởng của yếu tố khí tượng. Kết quả cho thấy nồng độ ôzôn theo tháng giảm dần vào mùa đông và tăng dần vào mùa hè. Nồng độ ôzôn cao nhất theo giờ được ghi nhận trong khoảng từ 12:00 đến 15:00 trong tất cả các mùa, tương ứng với thời điểm hoạt động quang hóa đạt cực đại. Cả hai mô hình MLR và BRT đều chỉ ra rằng nhiệt độ và bức xạ mặt trời là những yếu tố chi phối chính sự biến động của ôzôn. Kết quả từ mô hình BRT cho thấy nồng độ ôzôn sau khi loại bỏ yếu tố khí tượng có mức biến động thấp hơn đáng kể so với giá trị quan sát, và trung bình năm của hai bộ số liệu này không có sự khác biệt đáng kể.
Tài liệu tham khảo
- Zhang JJ, Wei Y, Fang Z. Ozone Pollution: A Major Health Hazard Worldwide. Front Immunol. 2019;10:2518.
- Lim CC, Hayes RB, Ahn J, Shao Y, Silverman DT, Jones RR, et al. Long-Term Exposure to Ozone and Cause-Specific Mortality Risk in the United States. Am J Respir Crit Care Med. 2019;200(8):1022-1031
- Jin T, Lee S, Seo J, Ye S, Kim S, Oh JK, et al. Long-term ambient ozone exposure and lung cancer mortality: A nested case-control study in Korea. Environ Pollut. 2025;375:126299
- Hua Q, Meng X, Gong J, Qiu X, Shang J, Xue T, et al. Ozone exposure and cardiovascular disease: a narrative review of epidemiology evidence and underlying mechanisms. Fundam Res. 2025; 5(1):249:263
- Farzad K, Khorsandi B, Khorsandi M, Bouamra O, Maknoon R. Estimating short-term mortality benefits associated with a reduction in tropospheric O3. Atmos Environ. 2021;252:118342.
- WHO. Air quality guidelines for particulate matter, ozone, nitrogen dioxide and sulfur dioxide. WHO; 2006.
- Luong LMT, Phung D, Dang TN, Sly PD, Morawska L, Thai PK. Seasonal association between ambient ozone and hospital admission for respiratory diseases in Hanoi, Vietnam. PLoS One. 2018;13(9):e0203751.
- Le LTT, Nguyen PH, Bui LT. Ecological risk assessment attributed to rice and maize yield reduction due to long-term ground-level O3 impacts: A case study in Tay Ninh, Vietnam. VN J Hydrometeorol. 2023;14:80-95.
- Van DTH, Ishii S, Oanh NTK. Assessment of ozone effects on local rice cultivar by portable ozone fumigation system in Hanoi, Vietnam. Environ Monit Assess. 2009;155:569-80.
- Zhou SS, Tai APK, Sun S, Sadiq M, Heald CL, Geddes JA. Coupling between surface O3 and leaf area index in a chemical transport model: strength of feedback and implications for O3 air quality and vegetation health. Atmos Chem Phys. 2018;18(19):14133-48.
- Sharma A, Ojha N, Pozzer A, Beig G, Gunthe SS. Revisiting the crop yield loss in India attributable to ozone. Atmos Environ X. 2019;1:100008.
- Hong C, Mueller ND, Burney JA, Zhang Y, Agha Kouchak A, Moore FC, et al. Impacts of ozone and climate change on yields of perennial crops in California. Nat Food. 2020;1:166-72.
- Zhang JP, Zhu T, Zhang QH, Li CC, Shu HL, Ying Y, et al. The impact of circulation patterns on regional transport pathways and air quality over Beijing and its surroundings. Atmos Chem Phys. 2012;12:5031-53.
- Huang J, Song Y, Chu M, Dong W, Miller MR, Loh M, et al. Cardiorespiratory responses to low-level ozone exposure: The in Door ozone Study in children (DOSE). Environ Int. 2019;131:105021.
- Chu THN. Apply QA/QC for air quality data of automatic monitoring stations in Hanoi [Master Thesis]. Hanoi University of Science and Technology; 2010 (in Vietnamese).
- An DD, Co HX, Oanh NTK. Photochemical smog introduction and episode selection for the ground-level ozone in Hanoi, Vietnam. VNU J Sci Earth Sci. 2008;24:169-75.
- Sakamoto Y, Shoji K, Bui MT, Pham TH, Vu TA, Ly BT, et al. Air quality study in Hanoi, Vietnam in 2015 –2016 based on a one-year observation of NOx, ozone, CO and a one-week observation of VOCs. Atmos Pollut Res. 2018;9:544-51.
- Nam DT, Anh LH, Hiep NV. Surface ozone variation in selected areas of north vietnam - case study in Hanoi, Phu Tho and Quang Ninh province. Environ JI. 2018;2 (in Vietnamese).
- Ly B-T, Vu T-A, Thi HP, Matsumi Y, Kajii Y, Sakamoto Y. The effects of meteorological factors on PM2.5 and O3 in an urban site in Hanoi. In: International Conference No.17 of Institute of Research on Science Physic and Architect and Construction in Russia. Vonga Grap Publisher. 2019;3-12
- Yan B, Luo J, Zhang M, Zhang Y, Xiao T, Wang L, et al. Analysis of O3 Pollution Characteristics, Meteorological Effects, and Transport Sources in Zhuzhou, China. Atmosphere. 2024;15:559.
- Li M, Geng C, Li L, Zheng Z, Xu B, Yang W, et al. Meteorological impacts on surface ozone: A case study based on Kolmogorov–Zurbenko filtering and multiple linear regression. Front Environ Sci. 2023;10:1081453.
- Janjai S, Buntoung S, Nunez M, Chiwpreecha K, Pattarapanitchai S. Meteorological factors affecting lower tropospheric ozone mixing ratios in Bangkok, Thailand. J Atmos Sol-Terr Phys. 2016;147:76-89.
- Uttamang P, Aneja VP, Hanna AF. Assessment of gaseous criteria pollutants in the Bangkok Metropolitan Region, Thailand. Atmos Chem Phys. 2018;18:12581-93.
- Singla V, Pachauri T, Satsangi A, Kumari KM, Lakhani A. Surface Ozone Concentrations in Agra: Links with the Prevailing Meteorological Parameters. Theor Appl Climatol. 2012;110:409-21.
- Khiem MV, Hong H, Hiroshi H, Hiroshi Y, Yoichi K. Analysis of the relationship between changes in meteorological conditions and the variation in summer ozone levels over the Central Kanto area. Adv Meteorol. 2010;349248.
- GSO. Vietnam General Statistics Office; 2010.
- Jodpimai S, Boonduang S, Limsuwan P. Inline ozone concentration measurement by a visible absorption method at wavelength 605nm. Sens Actuators B Chem. 2016;222:8-14.
- Ly B-T, Matsumi Y, Nakayama T, Sakamoto Y, Kajii Y, Nghiem T-D. Characterizing PM2.5 in Hanoi with new high temporal resolution sensor. Aerosol Air Qual. Res. 2018;18(9):2487-2497
- Carslaw DC, Ropkins K. openair — An R package for air quality data analysis. Environmental Modelling & Software. 2012;27-28:52-61.
- Vu TV, Shi Z, Cheng J, Zhang Q, He K, Wang S, et al. Assessing the impact of clean air action on air quality trends in Beijing using a machine learning technique. Atmos Chem Phys. 2019;19:11303-14.
- Ly B-T, Matsumi Y, Vu TV, Sekiguchi K, Nguyen T-T, Pham C-T, et al. The effects of meteorological conditions and long-range transport on PM2.5 levels in Hanoi revealed from multi-site measurement using compact sensors and machine learning approach. J Aerosol Sci. 2021;152:105716.
công trình này được cấp phép theo Creative Commons Ghi công-Chia sẻ tương tự 4.0 License International .
Bản quyền (c) 2025 Array