Abstract
THỦY HỆ THÀNH CỔ HÓA CHÂU
(Xã Quảng Thành, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế)
Di tích thành cổ Hoá Châu hiện nay nằm trọn trong địa bàn 3 thôn Thành Trung, Kim Đôi và Thủy Điền thuộc xã Quảng Thành, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Trong lịch sử, thành Hóa Châu có vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển quốc gia Champa và sau này là Đại Việt (từ năm 1306), chính vì thế, nó đã được đề cập từ rất sớm trong các sử liệu Việt Nam. Cho đến nay, tòa thành này đã được khai quật 3 lần (các năm 1997, 2010, 2011), đào thám sát 01 lần (năm 2009), nhờ đó nhiều vấn đề liên quan đến quá trình hình thành, cấu trúc, kỹ thuật xây dựng, niên đại và chủ nhân… của thành một phần đã được làm sáng tỏ. Tuy vậy, vẫn còn nhiều vấn đề liên quan đến tòa thành này chưa được nghiên cứu một cách thấu đáo, trong đó có vấn đề thủy hệ/hệ thống thủy đạo.
Những kết quả nghiên cứu về thành Hóa Châu gần đây cho thấy, đây là một tòa thành trấn nhậm vùng cửa sông, ven biển, có chức năng quân sự, thiên về phòng thủ và có tính chất đặc trưng của một thủy thành. Do đó, thủy hệ đóng một vai trò rất quan trọng trong cấu trúc tổng thể của thành Hóa Châu. Nghiên cứu thủy hệ sẽ góp phần bổ sung nhận thức về tòa thành này, góp phần làm rõ vị trí, chức năng, tính chất của thành Hóa Châu trong lịch sử. Thông qua phương pháp nghiên cứu thực địa khảo cổ học là chủ yếu, nghiên cứu này nhằm mục tiêu xác định cấu trúc thủy hệ thành cổ Hóa Châu, chức năng của từng thành tố và tổng thể hệ thống thủy đạo, xác lập giả thuyết về cơ chế vận hành liên quan đến hệ thống thủy đạo, từ đó nêu bật vai trò quan trọng của hệ thống thủy đạo của tòa thành này trong lịch sử.
THE WATERWAY SYSTEMS OF HOA CHAU ANCIENT CITADEL
(Quang Thanh commune, Quang Dien district, Thua Thien Hue province)
The relics of Hoa Chau citadel is currently located in the area of Thanh Trung, Kim Doi and Thuy Dien hamlets, which belong to Quang Thanh commune, Quang Dien district, Thua Thien Hue Province. In the past, such citadel played a crucial role in the security and development of Champa Kingdom and Dai Viet (since 1306) as well. Hence, it was early refered in a great deal of historical data. Until now, Hoa Chau citadel has been excavated for three times in 1997, 2010, 2011 respectively and excavated for investigating in 2009. Therefore, various trouble referencing to origin, structure, civil engineering, date and owners... of such citadel were partly discovered. Nonetheless, there exists several issue still uncovered, particularly in the waterway systems.
According to some recent researches, Hoa Chau citadel, which is located nearby estuary and seaport, occupying an essential position concerning military and defence. It also has so many features of a water citadel. Thus, the waterway systems are surely an important part of Hoa Chau citadel’s general structure. By the way, the research about those systems could raise the awareness of historical values such as position, funtion and charactersitics of Hoa Chau citadel. By using some specific and interdisciplinary methods, especially in archaeological fieldwork method, this article will focus on highlighting the irriplaceable role of such waterway systems in the past through clarifying its structure, funtion in both of overall and details, then firgue out some hypothesises about operating mechanism.